Belli bir seviyeye gelmiş oyuncular merkez karelerini kontrol etmenin ne kadar önemli olduğunu bilirler. Merkezi kontrol eden oyunu da kontrol eder. Kanattan saldırı ancak merkez güvenli ise başarılı olabilir. Kimi kuvvetli oyuncular merkezi rakibe bırakmaktan çekinmezler (Letelier – Fischer) ya da bazen tam tersine, şahın etrafındaki piyonları vermek pahasına merkezi ele geçirmeye çalışırlar (Keres-Smyslov).
Bazen de merkezde karşı şans elde etme veya merkezde daha fazla alan kazanma imkanını kullanmazlar (Zarnicki-Kasparov). Bazı oyunlarda da kuvvetli bir merkez piyon zincirinin arkasındaki taşlar işlevsiz kalır (Arencibia-Akopian). Merkezle ilgili oyunları incelemeden önce açılıştan oluşabilecek merkez konumlarını sınıflandıralım.
a) Dengeli Merkez:
1.e4 e5 ve 1.d4 d5 klasik anlayışa uygun olarak siyahın merkezde eşit bir mücadele vermeye çalıştığı açılışlardır. Bu açılışlar ilerleyen aşamalarda stratejik olarak iki şekilde devam edebilir.
a1) Merkezin bir süre sonra terk edilmesi:
1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 d6 4.d4 exd4 5.Axd4
Oluşacak e4,d6 piyon merkezinde siyah ya d6 – d5 yaparak merkezde konumu eşitlemeye çalışır veya olabildiğince taş keserek konumunu rahatlatır ve rakip piyonlara baskı yapar.
a2) Açılış boyunca dengeli merkezin devam ettirilmesi:
1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 a6 4.Fa4 Af6 5.0-0 Fe7 6.Ke1 b5 7.Fb3 d6 8.c3 0-0 9.h3 Aa5 10.Fc2 c5 11.d4 Vc7 devam yolunda olduğu gibi siyahın açılış boyunca …exd4 ile merkezi terk etmediği yollar veya 1.d4 d5 2.c4 e6 3.Ac3 Af6 4.Fg5 Fe7 5.Af3 0-0 gibi Vezir Gambiti’nden gelen yolları örnek olarak verebiliriz.
b) Merkez Mücadelesinin Erkenden Bırakılması:
1.e4 e6 2.d4 d5 3, .Ac3 dxe4 4.Axe4 Fransız Savunması veya
1.e4 c6 2.d4 d5 3.Ac3 dxe4 4.Axe4 Bu tür açılışlarda siyah… e5 veya… c5 sürerek merkezdeki d4 piyonunu değişerek konumu dengelemeye çalışır.
c) Merkez Mücadelesine Geç Girilmesi:
Şah – Hint Savunması buna tipik bir örnektir:
1.d4 Af6 2.c4 g6 3.Ac3 Fg7 4.e4 d6 5.Af3 0-0 Bu tür açılışlarda siyah iki şekilde devam edebilir:…e5 sürerek dengeli merkeze geçmeye çalışır ya da beyaza merkezde geniş alan bırakarak bu merkezi kanattan piyon saldırılarıyla yıkmaya çalışır.
d) Merkez İç in Dolaylı Mücadele Edilmesi:
Sicilya Savunması (1.e4 c5) ve Nimzo – Hint Savunması (1.d4 Af6 2.c4 e6 3.Ac3 Fb4) siyahın merkez karelerine (e4,d4,e5,d5) piyon sürmediği ama beyazın da bu karelerde tam bir hâkimiyet kurmasını engelleyen açılışlardır. Sicilya Savunması için beyazın merkezde d4 sürerek ikinci bir piyon barındırması engellenir. Nimzo -Hint Savunması için ise siyah yine aynı şekilde beyazın e4 ile merkeze ikinci bir piyon yerleştirmesini engeller.
e) Kapalı merkezler merkez piyonlarının birbirlerini alamayacak şekilde birbirlerine kenetlendiği konumlardır. Fransız Savunması şu devam yolu buna örnektir: 1.e4 e6 2.d4 d5 3.e5
f) Ayrık piyon merkezleri genelde bir tarafın merkezde ayrık d piyonuna sahip olduğu konumlardır.1.e4 e6 2.d4 d5 3.Ad2 c5 4.exd5 exd5 5.Agf3 Ac6 6.Fb5 Fd6 7.dxc5 Fxc5 yolu ve 1.d4 d5 2.c4 dxc4 3.e3 e5 4.Fxc4 exd4 5.exd4 yolu ayrık piyon merkezine tipik piyondur. Aşağıdaki oyunda beyaz açılıştan itibaren merkezde üstünlüğü elde ediyor ve kazanıyor.
Leonhardt – Bern, 1911
1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fc4 Fc5 4.c3 d6?!
Beyaz merkezde üstünlük elde ediyor.
5.d4 exd4 Siyah 5?Fb6 6.dxe5 dxe5 7.Vxd8+ Şxd8 8.Fxf7 ile piyon kaybını engellemek için piyonu almak ve merkez mücadelesini erken bırakmak zorunda.
6.cxd4 Fb6 7.Ac3 Af6 8.O-O O-O 9.Fb3
Bu hamlenin amacı siyahı merkezde rahatlatacak olan 9…Axe4 10.Axe4 d5 kombinezonunu engellemeye çalışmaktır.
9…Fg4 10.Fe3 h6 10?Fxf3 11.gxf3 değişmesinden sonra g hattından beyaz kuvvetli bir saldırı elde ederdi. Bununla beraber Fb6, Ac6 ve Af6 beyazın merkez piyonları yüzünden etkisiz durumdadır.
11.Vd3 Beyaz gelişimine devam ediyor ve merkez karelerdeki kontrolünü arttırır.
11…Ke8 12.Ad2 Ve7 13.Kae1 Kad8
İki taraf da kalelerini merkez mücadelesine sokuyor.
14.a3 Vf8 15.f4!
Beyaz f piyonunu merkez mücadelesine sokuyor.
15…Fc8 16.h3 Şah kanadında güçlü bir atak imkânı…
16…Sh8 17.g4! Siyah beyazın atağını beklemekten başka bir şey yapamıyor. 17…Ae7 18.Sh1 Beyaz bu hamleyi daha güvenli buluyor.
18…d5
Siyah geç de olsa merkezde denge yaratmaya çalışıyor. Fakat sonuçları iyi olmayacak.
19.e5 Beyaz kapalı merkeze geçiyor. Burada çok daha geniş alana sahip.
19…Ah7 20.f5 f6 Aksi durumda beyaz f6 sürerdi.
21.e6 c6 22.Ff4! Beyaz h2 – b8 çaprazını ele geçiriyor.
22…Ag8 Beyazın ilerlemiş e piyonu yüzünden siyah atlar uygun karelere yerleşemiyor.
23.Aa4 Fa5 24.Fc2 Ve7 25.Vg3 Fc7 hamlesi bir kez daha engelleniyor.
25…b5 26.Ac5 Fb6 27.b4 Af8 28.a4
Beyaz şaşırtıcı biçimde vezir kanadında oyun başlatıyor.
Merkezde üstünlüğe sahip olan tarafın istediği kanada taşlarını aktarabilmesine tipik bir örnek.
28…a5 29.Adb3 bxa4 30.Axa5 Fxc5 31.Axc6! Fxd4
32.Axe7 Kxe7 33.Fc7 Fe5 34.Kxe5
34…Kxc7 35.Kxd5 Fb7 36.Vxc7 Fxd5+ 37.Sg1 Ke8 38.Fxa4 Ke7 39.Vb8 Ah7 40.Kd1 Kb7 41.Vxb7! Fxb7 42.Kd8
Siyah terk eder.
1-0
Merkez stratejisi dersimiz burada bitmiyor. Bir sonraki derste devamına ulaşabilirsiniz.
Satranç ileri seviye 10. dersimize devam etmek için…
